COĞRAFYA SÖZLÜĞÜ

500 KELİMELİK COĞRAFYA SÖZLÜĞÜ

-A-

ADA:  Etrafı denizle çevrilmiş kara parçası.

AĞIZ: Magma, volkanik gazlar yada buharın yüzeye çıktığı yeryüzündeki açıklık.

AKARSU AĞI: Bir ırmak ve kollarıyla bunlara karışan çok sayıdaki derelerin birleşmesinden doğan su yollarıdır.

ALÜVYAL: Akarsuların aşındırarak taşıyıp biriktirdiği çakıl kum vb. topraktan oluşan maddelerdir.

AĞIL: Davarların barındırıldığı, üstü açık, yer.

AĞIRKÜRE: Yerin derinliklerindeki ağır bölüme verilen ad.

AKARSU: Belirli bir yatak içinde sürekli veya en az bir mevsim boyunca akan su kütlesi.

AÇIK HAVZA: Suyunu denize boşaltabilen akarsular.

AKARSU HAVZASI: Bir akarsuyun sularını topladığı bölge.

ARKEOLOJİ: Kazı bilimi.        

ANTROPOJİ: Irk bilimi.

AKDENİZ İKLİMİ: Yazları sıcak kışları ılık geçen iklim çeşidi.

ART BÖLGE: Bir limanın veya pazarın etki alanındaki yer.

AYSBERG: Geniş ve büyük buz kütlelerine verilen isim.

ATOLLER: Okyonus ortasında yer alan, halka,çember veya elipse benzer şekiller.

APOGEE: Ayın Dünyaya en uzak noktası.

ANOMOMETRE: : Bir bölgede esen rüzgarın hızını ölçen alet.

ALÇAK BASINÇ:Yüzeyde basıncın civar bölgelerden düşük olan bölge.

ANTESEDANT: yarma vadi.

ANTİSİKLON: Çevredeki basınca göre daha yüksek basınca sahip bölge.

AŞINMA: Kara yüzeyinin, yağmur, akarsu ve buz etkisiyle yavaşça yok olması.

AŞINIM YÜZEYİ: Belli jeolojik devirlerde, belli seviyeye göre arazinin aşınması ile oluşan düz alanlar.

AKARSU REJİMİ: Akarsu yatağından su miktarının bir yıl içinde gösterdiği değişim.

ARTEZYEN: : İki geçirimsiz tabaka arasına sıkışarak birikmiş yeraltı suları.

ALACAKARANLIK:puslu, nemli havlarda gün doğarken, gün batarken görünen ışık.

ATLAS: Küçük ölçekli haritalar olup geniş bir yelpazeye hitap eden haritalar

ALİZE: Kıvrımlı dağın yükselen kısmı.

ANIZ: Ekin biçildikten sonra tarlada kalan kısmı.

ALBEDO: Güneş ışınları enerjisini yansıtma, aldığı enerjiyi geri verme payı.

AFEL: Dünya’nın yörüngesinde Güneşe en yakın olduğu konumu.

ALPİN ÇAYIR: Yüksek dağlar üzerinde sürekli yeşil kalan bitki topluluğu.

ANDOREİK: Sularını deniz veya okyonusa ulaştıramayan içe akışlı sular.

ANÖKÜMEN: Karalar  üzerinde insanın bulunmadığı ve yerleşmediği bölgeler.

ABSORBE: Havada bulunan nemin bitkiler tarafından emilmesi.

ALİZE: 30° enlemlerinden Ekvatora doğru esen sürekli rüzgarlar.

ANTROPOJEN BOZKIR:İnsan tarafından orman örtüsünün tahrip edilmesi sonucu oluşan bozkır.

ARKTİRİK: Kuzey kutup bölgesi.

ADYABATİK: Kendi kendine, sıcaklık alışverişi olmadan.

ALTOKÜMÜLÜS: Orta seviye bulutları.

AKİFER: İçinde yeraltı suları bulunduran tabaka ve kayaçlar.

ASİMETRİK VADİ: Bir karasu vadisinin, enine profiline bakıldığında, bir yamacın diğer yamaçtan farklılık göstermesi

ASILI VADİLER: Ana buzul vadisinin üst yamaçlarına açılan vadilere denir.

ALTOSTRATÜSLER: Orta seviye bulutlarına verilen isimdir.

ABRAZYON: Deniz dalgalarının meydana getirdigii aşındırma.

AÇIK YÖRÜNGE: Cismin hareketi bir parabol veya hiperbol üzerindedir. Bu yörüngelere verilen isim.

AÇISAL İVME: Birim zamandaki açısal hız değişimi.

AEROLOJİ: Hava araştırmalar bilimi.

AFEL: Dünya’nın yörüngesinde Güneşe en yakın olduğu konumu.

AFLÖRMAN: Bir hizaya getirme.

AĞAÇ: Odunlaşmış bir gövdesi, yaprak ya da yapraklı dallardan oluşan bir bitkidir.

ATMOSFER: Dünyayı çepeçevre kuşatan gaz kütlesi.

-B-

BAZALT: Lavın soğuması sonucunda oluşan koyu renkli volkanik kayaç türü.

BARAJ GÖLÜ: Akarsu üzerinde kurulan barajların, gerisinde sular birikmesi ile oluşan göl.

BAĞCILIK: Bağ yetiştirme, bundan kazanç sağlama işi.

BAHRI İKLİM: Deniz iklimi.

BAKI: Bir dağ yamacının güneş ışınlarını alma durumuna göre konumu.

BOYUNA KIYI TİPİ: Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyı tipi.

BUZUL GÖLLERİ: Buzullaşma döneminde buzulların aşındırmasıyla oluşan çanaklardaki göller.

BİRİKİNTİ KONİSİ: Dağ yamaçlarından düzlüğe inen akarsular, taşıdıkları materyalleri eğimin azaldığı yerlerde yarım koni şeklinde biriken alüvyonlar.

BOĞAZ VADİ: Yüksek dağ sıralarını enine yarıp geçen akarsuların oluşturduğu vadi.

BALIKÇILIK: Balık tutmak yoluyla geçinen insanların yaptığı iş.

BARAJ GÖLÜ: Akarsu üzerinde kurulan barajların, gerisinde sular birikmesi ile oluşan göl.

BAROMETRE: Atmosfer basıncını ölçen aygıt.

BASINÇ: Belirli bir yüzey birimi üzerine olan dikine baskı.

BAŞLANGIÇ MERİDYENİ: Boylamların sayılmasında başlangıç olarak seçilen, yeryüzünün istenilen bir yerinden geçen meridyen.

BOZKIR: Kurak, ya da kurakça bölgelerde sert çayırlarla otların, bunlar arasına serpilmiş çalılarla dikenlerinin bulunduğu bir bitki örtüsü.

BARKAN: Hilal biçimindeki kum birikintisi.

BOĞAZ: Dar, dik yamaçlı vadi veya iki denizi birbirine bağlayan su yolu.

BOYUN: İki zirve arasında, dağın en alçak kesimi.

BATIK KIYI: Deniz sular, altında kalmış dibe dalmış kıyı.

BENT: Akarsu boylarında suyu biriktirmek maksadı ile yapılan suni bölet.

BİTKİ ÖRTÜSÜ: Bir bölgedeki bitki topluluğunun meydana getirdiği örtü.

BOYLAM: Bir yerden geçen meridyen  ile başlangıç meridyeni  arasındaki açı, o yerin coğrafi boylamı.

BULVAR:Ortasında ya da kenarlarında ağaç ve çimen kaplı bir şerit bulunan geniş cadde.

BUZUL:Bir yamaçtan aşağı yavaşça hareket eden kalın buz tabakası.

BİOMAS ENERJİ:Bitkisel ve hayvansal ürünlerden elde edilen enerji.

BİYOCOĞRAFYA:Canlılar coğrafyası.

BUHARLAŞMA: Sıvıların ve bazı katı maddelerin gaz haline geçmesİne verilen isim.

BEYİN GÖÇÜ:Yetişmiş nitelikli ve eğitimli nüfusun daha iyi çalışma ve yaşama koşulları nedeniyle dışarıya göç etmesi.

BAZALT:Volkanik kaya kütlelerinden biri.

-C-

COĞRAFYA: Bütün çeşitlilikleriyle yeryüzüne bağlı olayları tanıtan, bunları açıklayan bilim dalı.

CEPHE:Farklı karekterdeki hava kütlelerinin karşılaştığı alan.

CEPHE YAĞIŞLARI: Farklı özellikteki hava kütlelerinin karşılaştığı yerlerde oluşan yağış şekli.

CEZİR:Gelgit sırasında deniz çekilmesi.

CANLILAR COĞRAFYASI: Canlıların yeryüzü olaylarıyle ilgilerini inceliyen bilim.

ÇUKUROVA: Buzullaşma döneminde buzulların aşındırmasıyla oluşan çanaklardaki göller.

CEVHER: Mineral türlerinin ekonomik değer taşıyanları.

CİSİM: Maddenin şekil almış hali.

COĞRAFİ KONUM: Bir yerin enlem ve boylamlara göre yeryüzündeki konumu.

-Ç-

ÇERNEZYOM:Kara toprak.

ÇELTİK:Pirinç yetiştirilen sulak tarla.

ÇAY: Irmaktan küçük dereden büyük olan akarsu.

ÇAĞLAYAN: Akarsuyun çok yüksek olmayan bir yerden dökülerek aktığı yer.

ÇAKIL: Akarsular boyunda, deniz, göl kıyılarındaki yuvarlak taş parçaları.

ÇAMUR: Su ile karıştıktan sonra içine batılır, bulaşır bir durum almış bulunan toprak.

ÇANAK: Çevresine göre bir çukurluk gösteren yer.

ÇENTİK: Yüksek, dik  kıyılarda, yarların hemen dibindeki küçük dalga oyuğu.

ÇENTİK VADİ: Akarsuların derine aşındırmasıyla oluşan V şekilli, tabansız, genç vadilere çentik vadi ya da kertik denir.

ÇÖL İKLİMİ: Yıllık yağış tutarı 250 mm den az, yağış zamanı belirsiz sıcaklık oynamaları çok büyük olan iklim.

 ÇIĞ: Yüksek dağların dik yamaçlarının bir yerinden koparak yuvarlanmaya başlayan, yuvarlandıkça da büyüyen kar yığını.

ÇİY: Açık gecelerde havanın nemliliğinin, üstü açık eşya. çayır, çimen gibi bitkiler   ince ince su tanecikleri biçiminde yoğunlaşmış bir yağış şekli.

ÇİMLENME: Bitki topluluklarının  ıslak yerde uç verip güvermesi filizlenmesi olayı.

ÇİZGİSEL HIZ: Düzgün dairesel hareket yapan cismin birim zamanda katettiği yay uzunluğu.

ÇÖKÜNTÜ: Yerkabuğunun bir bölümünün, bulunduğu yerden daha aşağıya doğru alçalması.

ÇÖKÜNTÜ DEPREMLER: Yeraltındaki büyük oyukların, mağaraların tavanlarının çökmesi sırasında beliren yer sarsıntıları.

ÇÖL: Bitki örtüsünün hiç bulunmadığı, ya da çok seyrek cılız olduğu çok kurak yerler.

-D-

DAĞ: Çevresine göre bir kabartı durumunda bulunan inişli çıkışlı bir yer biçimi.

 DAĞ ÇAYIRI: Dağ zirvesinde orman üst sınırından sonra görülen ot toplulukları.

DAĞ ETEĞİ: Ana çizgileriyle, dağ yamacının sona erdiği yer ile önündeki çukur,alçak,düz yer arasındaki sınır.

DAĞ İÇİ OVASI: Dağ içlerinde eğimin azaldığı yerlerde, akarsuyun taşıdığı malzemeleri biriktirmesi sonucu oluşan düzlükler.

DİKİT: Mağaralar içinde damlataşların tabandan yukarı doğru büyüyen sütunları.

DÜDEN: Kalkerli arazide erime ile oluşan daire biçimli kapalı çukurluklar.

DORUK: Dağların en yüksek zirvesi.

DOLİN: Karstik bölgelerde oluşmuş çanaklara verilen isim. Kalker platolar üzerinde görülen, oval şekilli erime çukurlukları.

DEV KAZANI: Şelalenin döküldüğü yerde oluşmuş derin kuyu.

DRENAJ: Suyun akıtılması, kurutulması.

DALGAKIRAN: Limanları dalgalardan koruyan uzun setler.

DEBİ: Akarsuyun taşıdığı su miktarı.

DELTA: Akarsuların denize ulaştığı yerde denizi doldurarak oluşturduğu üçgen görünümlü ova.

DEPREM: Yerkabuğunda meydana gelen titreşim hareketleri.

DERE: Akarsuların küçüğü.

DERECE: Açı ölçümü için kullanılan ve bir tam dönüşün 360 olarak kabul edildiği birim.

DERİNLİK: Çukur bir yerin derin olma durumu, derin olma derecesi.

DIŞ PÜSKÜRÜK TAŞLAR: Yerin üstünde, ya da buraya çok yakın yerler de ve basınçsız olarak çabucak katılaşmış püskürtme taşları.

DALYAN: Deniz kıyılarında balık üretmek için yapılmış yerleşmeler.

DENİZ FENERİ: Geceleri gemilerin yollarını bulmaları, tehlikelerden sakınmaları için ışık saçarak gemilere yol gösteren ışık kulesi.

DELTA OVASI: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri, deniz içerisinde biriktirmesi sonucu üçgene benzeyen düzlükler.

DOLİN: Kireçtaşından oluşan sahalarda erime suretiyle oluşmuş, huni ve tava şeklinde birkaç metre derinlikte, birkaç metre veya birkaç 10 metre boyundaki çukur sahalar.

DENİZ: Yeryüzünün birbirine bağlı sular örtüsü.

DENİZ AŞINDIRMASI: Denizde beliren türlü güçlerin, kıyıları aşındırması.

DENİZ DEPREMİ:  Denizin dibinden daha aşağılarda bulunan bir çeşit yer sarsıntısı.

DENİZ GERİLEMESİ: Denizin karadan çekilmesi, gerilemesi olayı.

DENİZ MELTEMİ: Gündüzleri denizden karaya doğru esen yel.

DAMLATAŞ: İnler, mağaralar içinde görülen ve damlalardan doğmuş bulunan taşlar.

DEĞİRMEN Tahıldan un çıkarma atölyesi.

DEMOĞRAFİ:Nüfus bilimi.

DOLU:Yağmur gibi gökyüzünden düşen küçük buz topları.

DOLUNAY: Ayın dünyadan görülen yüzünün tümüyle aydınlık olması.

DALGA: Su yüzünün dönemli olarak biçim değiştirmesi.

DALGA YÜKSEKLİĞİ: Dalga sırtı ile dalga çukuru arasındaki yükseklik farkı.

 DALGA SIRTI: Dalgalı bir deniz yüzeyinde suların yükselen kısmı.

DALGAKIRAN: Limandaki gemilerin dalgalardan korunması için denizde yapılmış kalın, uzun duvarlar biçiminde set.

DAİRESEL HAREKET: Bir cismin bir eksen etrafında izlediği çembersel yörüngesi hareket.

-E-

EĞİM: İki nokta arasındaki yatay mesafenin, yükselti farkına oranı.

EPİROJENEZ: Kıta hareketleri.

EREZYON:Toprağın kemirilmesi, taşınması.

ENDEMİK BİTKİ:Jeolojik dönemlerde geniş alanlara yayılan ve fakat iklim değişmeleri, kıta kütlesinin parçalanması sonucu yayılma alanı daralarak belli yerlere çekilen ve bu sahada bulunan bitki.

EHLİ HAYVAN: Evcil hayvan.

EKİNOKS: Dünya üzerinde gece ve gündüz süresinin birbirine eşit olduğu tarihler (21 Mart - 23 Eylül).

EKLİPTİK DÜZLEMİ: Güneş’in etrafında dönen Yerin elips şeklinde çizdiği yörüngeden geçtiği kabul edilen yatay düzlem.

EKOLOJİ: Canlı ve ortam arasındaki ilişkileri inceleyen bilim.

EKONOMİ: Bir tek kimsenin, ya da bir toplumun geçimini, tutumunu, yaşamasını sağlama bakımından yapılan işlerin bütünü.

EKOCOĞRAFYA:Ekolojiye coğrafi yöntemle yaklaşım,

EKOSİSTEM:Belli bir alanda yaşayan ve birbiriyle etkileşim içinde olan canlı topluluğu.

EKSEN:Dünya’ nın yada başka bir gök cisminin merkezinden geçen ve bir ucundan öbürüne uzanan hayali çizgi.

EKÜMEN:Yerleşilmiş alanlar.

EKSPEDİSİYON: Arama gezisi.

ENDÜSTRİ: İşlenmemiş, ya da yarı işlenmiş maddelerin, fabrikalarda, yapımevlerinde işlenmiş duruma getirilmesi.

EPİROJENEZ: Kara oluşumu hareketlerinin genel adı. Karaların toptan alçalması ya da yükselmesi olayı.

ERG:Afrika’da kumlardan oluşan çöllere verilen isim.

EREZYON:Toprağın kemirilmesi, taşınması.

ESTUAR:Gelgitin görüldüğü kıyılarda su basmasına uğrayan akarsu ağzı.

ENGEBELİ ARAZİ: Dağlık yer,inişli çıkışlı arazi.

ENİNE KIYI: Kıyı boyundaki dağları dar bir açı ile kesen kıyı çizgisi.

ENLEM: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç paraleli olan Ekvator'a uzaklığının açısal değeri.

ERİME: Bir katının katı halden sıvı hale dönüşmesi.

EROZYON: Toprak örtüsünün, akarsuların, rüzgarların ve buzulların etkisiyle süpürülmesi.

EŞSICAKLIK EĞRİSİ: Eşit sıcaklıktaki yerleri birleştiren eğri.

EV: İçinde bir aile ocağı kurulabilen yer.

ETEKDÜZÜ: Dağ eteği düzlüğü.

ETEK DÖKÜNTÜSÜ: Dağ eteklerindeki taş kırıntıları yığıntısı.

-F-

FALEZ: Kıyı uçurumu.

FİZİKSEL ÇÖZÜLME: Taşların fiziksel etkiler sonucunda küçük parçalara ayrılması.

FAUNA: Belirli bir yaşama alanında bulunan hayvan türlerinin tümü.

FAY: Dünya'mızı saran kabuk tabakasının kırılarak yatay ve düşey yönde kırıldığı hat.

FÖN RÜZGARI: Bir dağ yamacını aşarak diğer yamaçtan aşağı doğru esen bitkilere kurutucu etki yapan rüzgar.

FELAKET: İnsanların başına gelebilecek en kötü şey.

FEYMÜN OVASI: Taşkın ovası.

FİDAN: Bitkilerin yeni yetişmeye başlamış olanı.

FİTOCOĞRAFYA: Bitki coğrafyası.

FOSFAT: Fosforik asit tuzu.

FERİBOT: Arabalar veya vagonlar ile içindeki yolcuları bir yakadan ötekine geçiren gemi.

FLORA: Bitki topluluğu.

FOSİL: Kayalar ve toprak içinde bulunan eski canlı kalıntıları.

FRİGOFRİK: Soğutma özelliği olan, soğutucu.

FİYORD: Buzul aşındırması sonucu oluşan vadilerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan girintili çıkıntılı kıyı.

-G-

GÖL: Kara içlerindeki çukurlukları dolduran durgun sular.

GEL - GİT: Ay’ın çekimi nedeniyle deniz sularının kabarıp çekilmesi.

GAP:Güney Doğu Anadolu Bölgesi ekonomik, sosyal ve kültürel yönden gelişmesini amaçlayan projeler.

 GARİG: Akdeniz bölgesinde makilerin tahrip edilmesi ile ortaya çıkmış kısa boylu çalı topluluğu.

GAYZER: Fışkıran sıcak su kaynağı.

GECEKONDU: İzinsiz yapılan ve altyapı ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmayan dar gelirli ailelerin yaşadığı barınak.

GEÇİT: İki alçak alanı birbirinden ayıran sıradağlar üzerinde ulaşımın en kolay yapıldığı vadi ya da boyunlar.

GENLEŞME: Sıcaklığı artan bir maddenin boyutlarının değişmesi.

GEOİT: Ekvator’dan şişkin kutuplardan basık olan Dünyanın kendine has şekli.

GLASYE: Buzul.

GMT: Greenwich orta saati.

GRABEN: Çöküntü hendeği.

GRUP VAKTİ:Güneşin batış anında ortaya çıkan kızıllık.

GİDEĞEN: Bir gölün sularını dışarıya boşaltan akarsu.

GÖL AYAĞI: Gölden beslenen akarsu.

GÜBRE: Tarım alanlarında verimi artırmak maksadıyla toprağa karıştırılan kimyasal maddeler.

GÜN DÖNÜMÜ: Gece ve gündüzün, en kısa ve en uzun yaşandığı tarihler (21 Haziran - 21 Ar alık).

GÜNEŞ: Samanyolu galaksisi içerisinde yer alan yaklaşık, 200 milyar yıldızdan biri.

 GÜNEŞ TUTULMASI: Dünya ile Güneş arasına ayın girmesiyle Ay gölgesinin Dünya yüzeyine düşmesi olayı.

GÜNÖTE: Dünya'nın, Güneş'ten en çok uzaklaştığı, yörüngede en yavaş döndüğü gün.( 4 Temmuz)

-H-

HABİBAT: Canlıların doğal yaşama alanları.

HACİM: Maddenin uzayda işgal ettiği yer.

HAFRİYAT: Kazı.

HAMSİN: Mısır'dan Akdeniz'in doğusuna doğru esen sıcak ve kuru rüzgar.

HEYELAN: Özellikle eğimli yamaçlar boyunca gevşek bir kütlenin veya killi bir tabaka üzerinde bulunan bir kütlenin topyekün kayması.

HAFTA: 7 gün süren zaman bölümü.

HAM MADDE: Herhangi bir malın yapımı için gerekli olan işlenmemiş temel madde.

HAREKET: Bir cismin herhangi bir referans noktasına göre zamanla yer değiştirmesi olayı.

HARİTA: Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şekli.

HAMADA: Afrika’da taşlardan oluşan çöllere verilen isim.

HARA: Hayvan soylarının iyileştirilmesi için kurulmuş çiftlik.

HASAT: Tarım ürünlerinin toplanması yada biçilmesi.

HEKTAR:10.000 m² ‘ye eşit alan ölçüsü.

HARİTA ÖLÇEĞİ: Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranı.

HAVZA: Bir akarsuyun bütün kolları ile birlikte beslendiği alan.

HEYELAN: Toprağın, taşların ve tabakaların bulundukları yerlerden aşağılara doğru kayması ya da düşmesine toprak kayması.

HEYELAN SET GÖLÜ: Akarsu vadisinin önünün, toprak kayması sonucunda toprak kütlesi tarafından kapatılmasıyla oluşan göllerdir.

HİDROELEKTRİK SANTRAL: Baraj göllerinden yararlanılarak elektrik enerjisi elde edilen santraller

HİDROSFER: Su küre

HİNTERLAND: Bir limanın çevresiyle olan ulaşım bağlantısı

HÖRGÜÇ KAYA: Buzul aşındırmasıyla oluşan deve sırtına benzer kaya

HARİTA: Yeryüzünün ya da bir parçanın belli bir orana göre küçültülerek düzlem üstüne çizilen taslağı.

-I-

ILIMAN KUŞAK: Kuzey Yarımkürede 30° ile 68° enlemleri arasında, Güney Yarımkürede 24° ile 48° enlemleri arasında uzanan iklim kuşağı.

ISI: Maddeleri oluşturan atom veya moleküllerin kinetik enerjilerinin seviyesinde görünen enerji türüne verilen isim.

ISINMA ISISI: Bir maddenin bir gram veya bir molünün sıcaklığının 1oC yükseltmek için gerekli ısı.

IŞIMA: Yeryüzünün,  güneşten aldığı ısıyı geri vermesi.

-İ-

İÇ DENİZ: Okyanuslara boğazlar aracılığıyla  bağlanan kara içlerine sokulmuş denizler.

İÇME: İçerdiği minerallerden dolayı şifalı olan kaynaklar.

İÇMECE: Çeşitli mineralleri bünyesinde eriyik halinde bulunduran ve içildiğinde çeşitli hastalıklara i gelen kaynak suları.

İZOHİPS: Eş yükselti eğrisi.

İZOTERM: Eş sıcaklık eğrisi.

İSKAN: Yerleşme.

İĞNE YAPRAKLI ORMAN: Yaprakları iğne şeklinde olan çam, köknar, ladin, sarıçam gibi ağaçlardan oluşan orman

İHRACAT: Dış satım. Bir ülkenin ürettiği malları dışarıya satması.

İMALAT: Çeşitli malların üretilmesi işlemi.

İSTİHDAM: İnsanlara çeşitli sektörlerde iş verilmesi.

İTHALAT: Dış alım. Bir ülkenin dışardan mal alması.

İNLANDSİS: Karalar üzerinde yayılan örtü buzulu.

İZOBAT: Eş derinlik eğrisi.

İZOYET: Eş yağış eğrisi.

-J-

JEOMORFOLOJİ: Yer şekli bilimi.

JEOTERMAL: Sıcak su buharı.

JİPS: Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taŞş çeşiti.

JEOLOJİ: Yer bilimi, Yer kabuğunun yapısını evrelerini ve bileşimini inceler.

JEOPOLİTİK: Coğrafi konumun uluslararası etkilerini inceleyen ve bundan sonuçlar çıkartan bilim dalı.

JEOTERMAL ENERJİ: Yerkabuğunun derinliklerinden gelen sıcak suların değerlendirilmesi ile elde edilen elektrik enerjisi.

-K-

KABA TARIM:  Nadas yönteminin yaygın olarak tercih edildiği tarım yöntemi.

KALDERA:  Volkan konisinin çökmesi veya patlaması ile meydana gelen geniş çukurluk.

KANYON: Derin, dik yamaçlı ve taraçalı vadi.

KANYON VADİ: Kalker gibi dirençli ve çatlaklı taşlar içinde, akarsuyun derinlemesine aşındırmasıyla oluşur.

KAPALI HAVZA: Sularını denizlere kadar ulaştıramayan akarsular.

KALDERA: Volkan konilerinin patlaması ile oluşan çukurluklar.

KALKER: Kireç taşı.

KAPLICA: Fay hatlarından yerkabuğunun derinliklerindeki sıcak suların yeryüzüne çıktığı kaynak.

KABARTMA YÖNTEMİ: Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda, yükseltiler belli oranlarda gösterilişi.

KIBLE: Akdeniz bölgesinde nemli ve sıcak, iç kesimlerde ise, kuru ve sıcak olarak eseN rüzgar.

KIRÇ: Soğuk havalarda zeminin aşırı şekilde soğuması ile havadaki su buharının soğuyan zeminler, özellikle telgraf ve elektrik telleri ve direkler, ağaçların dalları üzerine yoğuşarak buz halini alması.

KIRGIBAYIR: Şiddetli yağmurların oluşturduğu selinti suları, bitki örtüsünün bulunmadığı ve kolay aşınabilen arazileri aşındırır. Bunun sonucunda, arazi yüzeyi girintili çıkıntılı olan görüntü.

KÜKÜRT: Sarı bir renge sahip element.

KROKİ: Bir yerin kuşbakışı görünümü.

KIRAĞI: Havanın bulutsuz ve durgun olduğu gece esnasında aşırı olarak soğuyan bitki  yüzeyler üzerinde havadaki nemin ince buz parçacıkları halinde yoğuşması ve beyaz bir görünüm alması.

KESİŞME: 30° enlemi çevresindeki dinamik Y.B.'ın etkisi sonucu oluşan rüzgar.

KARASAL İKLİM: Deniz etkisinden uzak, kara içlerinde görülen iklim.

KAYNAK: Yeraltı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yer.

KESİR ÖLÇEK: Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür.

KARAYEL: Balkanlardaki Y.B. ve Basra körfezindeki A.B. sonucu oluşan rüzgar.

KLİMATOLOJİ: İklim bilimi.

KAPIZ:Toroslarda dar ve derin vadi, kanyon.

KIRMIZI TOPRAKLAR: Akdeniz ikliminin egemen olduğu bölgelerde kızılçam ve maki örtüsü altında gelişen topraklardır.

KIYI SET GÖLÜ: Deniz akıntılarının oluşturduğu kıyı kordonlarının koyların önünü kapatmasıyla oluşan sığ göller.

KITA SAHANLIĞI: Deniz kıyısında 200 m derinliğe kadar olan sahalara verilen isim.

KİNETİK ENERJİ: Cisimlerin hareketinden dolayı sahip olduğu enerji..

KIRMIZI TOPRAKLAR: Akdeniz ikliminin egemen olduğu bölgelerde kızılçam ve maki örtüsü altında gelişen topraklar.

KIYI SET GÖLÜ: Deniz akıntılarının oluşturduğu kıyı kordonlarının koyların önünü kapatmasıyla oluşan sığ göller.

KITA SAHANLIĞI: Deniz kıyısında 200 m derinliğe kadar olan sahalara verilen isim.

KİNETİK ENERJİ: Cisimlerin hareketinden dolayı sahip olduğu enerji.

KISTAK: Bir yarımadayı karaya bağlayan, iki yanı su ile çevrili dar kara parçası.

KLİMATİZM: İklimden faydalanmaya dayalı turizm.

KRATER: Yanardağın huni şeklindeki ağzı.

KİMYASAL ÇÖZÜLME: Kimyasal reaksiyonlar suya ihtiyaç duyduğunda ve sıcaklık reaksiyonu hızlandırdığından, sıcak ve nemli bölgelerde yaygın olan çözülme şekli.

KONUM: Herhangi bir yerin dünya üzerinde bulunduğu yer.

KÖRFEZ: Denizin karaya doğru sokulmuş bölümü.

-L-

LAGÜN: Deniz kulağı.

LADİN: Kuzey Yarımküre soğuk bölgelerinde yetişen ve her zaman yeşil kalan bir ağaç türü.

LAPYA: Kalkerli yamaçlarda yağmur ve kar sularının yüzeyi eriterek açtıkları küçük oluklar.

LATERİTLER: Sıcak ve nemli bölge toprakları.

LEJAND: Haritaların açıklama anahtarı.

LİMNOLOJİ: Coğrafyanın gölleri inceleyen bilim dalı.

LİTOSFER: Taş küre.

LAV: Volkanizma sırasında yanardağ zirvesinden çıkan sıcak madde.

LİMAN: Gemilerin karaya yanaşarak yük ya da yolcu alıp verdikleri dalgalara karşı korunaklı kıyı.

-M-

MAGMA: Volkanik bölgelerde mağmadan gelen gazların patlamasıyla yüzeydeki kütlenin parçalanması sonucu oluşan çukurluk alanlar.

MAAR: Volkanik bölgelerde mağmadan gelen gazların patlamasıyla yüzeydeki kütlenin parçalanması sonucu oluşan çukurluk.

MADDE: Kütlesi ve hacmi olan evrende yer işgal eden cisimler.

MAĞARA: Kalkerli arazilerde yer altı sularının kimyasal aşındırması ile oluşan yeraltındaki boşluklar.

MANTARKAYA: Rüzgarlar sürükledikleri veya savurdukları taneleri yüzeylere çarparak aşındırması ile oluşan kaya şekili.

MAKİ : Akdeniz ikliminin bitki topluluğu.

MENDERES:  Akarsuyun büklüm yaparak akması.

MERA: Hayvan otlatılan yer.

MANDIRA: Çeşitli hayvan türlerinin modern usullerle beslenerek hayvansal ürünlerin elde edildiği yer.

METALURJİ: Maetalleri işleyen sanayi kolu

METEOR ( Göktaşı ): Uzaydan dünya’ nın yüzeyine düşen kütle

MONOKÜLTÜR: Tek bir çeşit tarım ürününün geniş alanlarda üretilmesi, tek ürüne dayalı tarım.

MOREN: Buzul taş.

MİKRO KLİMA:Küçük iklim bölgeleri.

-N-

NADAS: Sürüldükten sonra birkaç yıl dinlendirilen tarla.

NEBKA: Büyük Sahra çölünde yer yer engele takılarak yığılmış kum tepeciklerine verilen ad.

NEHİR: Akarsuların büyüğüne verilen ad.

NARENCİYE: Turunçgiller.

NEMLİ İKLİM: Yağışın buharlaşmadan çok olduğu iklim.

NÜFUS: Belirli bir nüfus sayımı gününde bir bölgede bulunan insanların sayısı.

NÜFUS COĞRAFYASI: İnsanların yeryüzündeki dağılışlarını inceleyen, türlü yönleriyle açıklamaya çalışan coğrafya kolu.

NÜFUS HAREKETLERİ: Nüfusun doğal, toplumsal değişmeleri.

NÜFUS HARİTALARI: Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalar.

-O-

OBRUK: Karstik kayaçlardaki derin doğal kuyular.

OROJENEZ : Dağ oluşumu.

OBA: Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak görülen geçici kır yerleşmesi.

OZON TABAKASI: Atmosferin 20 – 25 yükseğinde yeralan ve morötesi ışınların büyük kısmını tutan tabaka.

ORMAN ÜST SINIRI: Ormanların yetişebildiği en yüksek sınır.

-Ö-

ÖZEL HARİTALAR: Belirli bir konu için hazırlanmış haritalar.

ÖZEL KONUM: Herhangi bir yerin kıtalara, denizlere, boğazlara vb. yerlere olan uzaklığı.

ÖRTÜ BUZULU: Çok geniş alanlara yayılan, kilometrelerce alan kaplayan buzul türü.

-P-

PLANKTON:Deniz suyuyla sürüklenen canlı kalıntıları.

POLAR HAVA: Kutuplara yakın bölgelerin soğuk havası.

POLEN: Bitkilerin çiçeklerinden çıkan toz şeklindeki tohum.

POTAMOLOJİ:Coğrafyanın akarsuları inceleyen bilim dalı.

PROFİL: Dış uzanış, dış görünüş.

PEDOLOJİ: Toprak bilimi.

PEKİŞME: Yer kabuğunun sertleşmiş, esnekliği azalıp, kırılgan olmuş durumu.

PENEPLEN: Uzun süren aşınmalar, yontul maar sonunda yer kabartılarının sinerek bel olan yarı düz, dalga uca bir yeryüzüne  verilen ad.

PERİ BACASI: Özellikle volkan tüflerinin yaygın olarak  bulunduğu vadi ve platoların yamaçlarında sel sularının aşındırması ile oluşan özel yeryüzü şekilleri.

PERTAVSIZ: Büyüteç.

PETROGRAFİ: Taş bilimi.

PINAR: Bir şehir kent, köyde, herhangi bir yerde kaynaktan getirilmiş suyun arınması için yapılmış yer.

PLAJ: Denizin kumluk yeri.

PLATO: Türlü dillere üstü düz bir yeryüzü biçimi terimi olarak girmiş, yüksek düzlükler.

PODZOL TOPRAKLAR: Tayga adı verilen iğne yapraklı orman örtüsü altında oluşan, soğuk ve nemli bölge toprakları.

POLYE: Karstik bölgelerde kireçtaşlarının çözülmesiyle ortaya çıkan düzlük ova.

POYRAZ: Kuzey doğudan esen sert yel.

PSÖDOMAKİ: Ormanların tahrip edilmesiyle ortaya çıkmış çalı şeklinde kısa boylu orman kalıntıları.

PUSULA: Yön bulmaya yarayan bir araç.

-R-

RAKIM: Deniz seviyesinden yükseklik.

REG: Büyük Sahra Çölünün kuzeyideki ovalara verilen isim.

REKOLTE:Bir arazide ekilen üründen elde edilen yıllık toplam tarımsal üretim.

RELİEF: Yer şekli.

RESİF: Deniz yüzüne çıkmış mercan kayalar.

RADYASYON: Işıma.

RAFİNERİ: Petrol arıtma tesisi.

RAFTİNG: Akım hızı yüksek akarsular üzerinde şişme botlarla takım halinde yapılan spor.

RAMPA: Yokuş.

RATIP İKLİM: Nemli İklim.

REAKSİYON: Tepki.

REFERANS: Başlama noktası.

RELATİF NEM: Bağıl nem.

RENDZİNA: Humuslu, karbonatlı toprak.

RESİFLİ KIYI: Mercan resiflerinin kıyılarda oluşturdukları özel bir kıyı tipidir.

REZERV: Bir maden bölgesinde çeşitli materyallerle karışık halde bulunduğu hesaplanan maden.

RİA KIYI TİPİ: Nispeten yüksek ve akarsularla derin bir şekilde yarılmış olan bir alanda,  sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipi.

RÖLYEF: Yer yüzünün kabarıklık, çukurluk biçiminde ve çok çeşitli büyüklükteki biçimleri.

RÜZGAR EROZYONU:Bitki örtüsünün olmadığı ya da cılız olduğu yerlerde toprağın rüzgarlarla yerinden kopartılarak taşınması.

-S-

SERA: Mevsim dışı sebze ve meyve yetiştirmek amacı ile yapılmış cam veya naylonla kapatılmış mekanlar.

SERA ETKİSİ: Atmosferdeki gazların güneşten gelen enerjiyi emmesi sonucu atmosfer sıcaklığının artırması.

SAĞANAK:Aniden bastıran şiddetli yağmur.

SAVAN:Ağaçlı bozır.

SICAKLIK TERSELMESİ:Özellikle çukur bölgelerde alçak yerlerin daha yüksek yerlere nazaran soğuk olduğu atmosfer olayı.

SABAN: Tarlayı ekilir duruma getirmek için toprağı sürmek, gevşetmek üzere kullanılan en eski ve önemli araç.

SAL: Suda yüzebilen türlü cisimlerin, çoğunca odun ve ağaçlardan yapılmış taşıt.

SAMAN: Taneleri alınmış, harmanda ufaltılmış tahıl sapları.

SAMANYOLU: Gökküreyi bir büyük daire boyunca saran milyarlarca yıldız ve gaz bulutundan oluşmuş donuk ışıklı kuşak.

SAMYELİ: Türkiye’ye güneyden ve buna çok yakın yönlerden esen sıcak, kuru, toz!u. sıkıcı, bitkileri kavuran bir yel.

SARKAN: Çöllerde rüzgarların taşıması ile kumulların hilal şeklini almış hali.

SARKIT: Mağaralar içinde, tavandan aşağı doğru büyüyerek sarkan damlataşları.

SARMAŞIK: Bir, ya da birkaç yıllık olan, başka bitkilere, başka yerlere sarılarak, tırmanarak duran bitkiler.

SARP: Çıkılması zor dik yamaç.

SAYDAM: Işığı geçiren madde

SEBZE: Çiğ, ya da pişmiş olarak insanın besin maddeleri arasında önemli yer tutan bitkiler.

SEKİ: Akarsuların çoğunun boyunda, her iki yakada görülen basamak biçimli yer şekilleri.

SEL: Dağların dik ya maçlarından düşercesine inen, bu sırada yolu boyundaki taşları, toprakları aşağılara indiren, geçtiği yerlere zarar getiren akarsu.

SOLSTİS: Gün dönümü ( 21 Haziran – 21 Aralık )

SONAR: Ses dalgaları ve yankı aracılığıyla su altındaki cisimlerin yerini saptayan aygıt.

SPEOLOJİ: Mağara bilimi.

SULUSEPKEN: Karla karışık kısmen donmuş yağmur.

SÜBVANSİYON: Devlet tarafından toplumun çeşitli kesimlerine yapılan maddi yardımlar.

SÜPERNOVA: Çok büyük bir yıldızın, güneşten milyarlaca kez daha güçlü bir parlamayla patlaması.

SİRK:Buz yalağı.

SİSMOLOJİ: Deprem bilimi.

SERAMİK: Killi toprakların şekillendirilerek yüksek sıcaklıkta pişir ilmesi ile yapılan eşyalar.

SERHAT ŞEHRİ: Komşu ülke ile sınırı olan il.

SET GÖLLERİ: Çöküntü çukurlarının, vadilerin ya da koyların önünün bir setle kapatılması sonucu oluşan göllerdir.

SICAKLIK: Bir maddenin moleküllerinin ortalama kinetik enerjilerinin ölçüsü olan nicelik.

SIĞ DENİZ: Kıyı boyundan -200 metre derinliğe kadar uzanan, bu uzanışı ile karaların çevresini türlü genişlikte çeviren az derin denizler.

SINIR: Türlü coğrafya varlıklarının birbirinden ayrıldığı yer.

SIRADAĞ: Araların da uzunlama vadilerin sıralandığı boylu boyunca uzanan doruklu dağlar.

SIRT: İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şekli.

SIZINTI: Bir sıvının bir yerden başka bir yere sızması.

SİAL: Yer kabuğunun dış örtüsüne verilen ad.

SİMA:Yer kabuğunun üst örtüsü olan sial’in altındaki kat.

SİS: Yere değmiş bulunan bir çeşit bulut.

SİYASİ HARİTA: Ülke sınırlarını gösteren harita

SKYER: Buzul aşındırması ve biriktirmesi ile oluşmuş yerlerin sular altında kalması ile ortaya çıkan kıyı.

SONDAJ: Yer altında maden ya da su aramak maksadıyla kuyu açma işlemi.

SOSYOLOJİ: Toplum bilimi.

SPELEOLOJİ: Mağara bilimi.

SU: İki hacim hidrojen ile bir hacim oksijenden oluşmuş bulunan madde.

SU KÜRE: Yer yuvarlağının üzerini geniş ölçüde örten sular.

SU YATAĞI: Akarsuyun yolu boyunca aktığı yatak.

-Ş-

ŞEBEKE: Bir akarsuyun kolları ile birlikte uzanışı.

ŞELALE: Akarsuların yüksek bir yerden dökülüp aktıkları yer.

ŞELF: Denizlerin 200 m’ ye kadar olan sığ yerleri.

ŞİST: Yüksek sıcaklık ve basıncın etkisi ile yapraklaşmış kiltaşı.

-T-

TABAN SEVİYESİ:Akarsuların deniz, okyanus ve göle döküldüğü en alçak seviye.

TABAKA KAYNAĞI: Geçirimli tabakaların topoğrafya yüzeyi ile kesiştikleri yerden suların yüzeye çıkmasıyla oluşan kaynak.

TAKKE BUZULU: Dağların bütün yamaçlarını kuşatan buzul türü.

TALVEG: Akarsu yatağının en derin yerlerini birleştiren çizgi.

TARAÇA: Seki.

TARAMA YÖNTEMİ: Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda, yer şekilleri kısa, kalın, sık ya da ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir.

TARIM: Toprağa ekip biçme ve dikme etkinlikleri.

TAŞ EV: Arazinin dağınık olduğu yerlerde taşın, yapı malzemesi olarak kullanıldığı evler.

TAYGA: Sibirya’da iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar.

TEKTONİK: Yerkabuğunun türlü yapıları ile buna neden olan olayları açıklayan bilim kolu.

TEKTONİK GÖL: Yerkabuğunun tektonik hareketleri sırasında oluşan çanaklardaki göller.

TELEFERİK: Özellikle dağ zirvelerine ya da derin vadilerin her iki yanına ulaşmak için çelik halatlara asılı olarak hareket eden araç.

TERMİK ENERJİ: Çeşidi enerji kaynaklarının yakılarak ya da yeraltından çıkan sıcak suyun değerlendirilmesiyle elde edilen enerji

TERMOMETRE: Sıcaklık ölçümü için kullanılan alet.

TERRA ROSSA: Akdeniz iklim bölgesinde kalkerli arazilerde oluşan kırmızı topraklar.

 TOMBOLO: Kıyı oku ile açıktaki bir adanın karaya bağlanması ile ortaya çıkan şekil.

TABAN SUYU:Yer altı suyu.

TAN VAKTİ:Güneşin doğuş anı, gün ağarması.

TENÖR:Maden cevheri içindeki saf metal oranı.

TERMALİZM:Şifalı sulardan faydalanmaya dayalı turizm.

TSUNAMİ: Deprem dalgası.

TURBALIK:Tabanında çürümüş bitki artıklarından bir katmanın bulunduğu bataklık.

TURFANDA:Mevsim başında ilk yetişen meyve veya sebze.

TUNDRA: Kutuplara yakın bölgelerde görülen iklim türü ve bitki örtüsü.

-U-

UZAY MEKİĞİ : Uzaya bir roketin sırtında fırlatılan ve insan taşıyan taşıt.

UVALA: Dolinden daha geniş karstik çukur genişleyip, derinleşen dolinlerin birleşmesiyle oluşan, dolinlerden daha büyük çukurluklar.

UYDU: Gezegenlerin çevresindeki dönen gök cisimleri.

-Ü-

ÜLKE: Bir devletin idaresi altındaki topraklar.

ÜLKE COĞRAFYASI: Yeryüzündeki türlü yerlerin olayları ile coğrafya bakımından özelliğini araştıran coğrafya.

-V-

VADİ: Akarsu aşındırması ile oluşan ve tabanında akarsu yatağının ve akarsuyun yerleştiği, sürekli iniş gösteren oluk.

VADİ BRİZİ: Vadi yeli.

VADİ BUZULU: Sürekli beslenerek sirkten taşan ve vadi boyunca aşağı hareket eden buzul türü.

VADİ KAYNAĞI: Yeraltına sızan suların bulunduğu tabakanın bir vadi tarafından kesilmesi ile oluşan kaynak.

VADİ TABANI: Akarsuyun içine yerleştiği vadinin en alçak kesimindeki düzlükler.

VİYADÜK: Bir ırmak yada vadi üzerinden geçiş sağlayan yüksek kara yada demiryolu köprüsü.

VAHA: Çölün su bulunan bölümlerindeki yerleşim alanı.

VAHŞİ HAYVAN: Yaban hayvanı.

VOLKANİZMA: Yerin içinde kızgın bir durumdaki sıvı, gaz ve ya katı maddelerin, yerlerinden ayrılarak püskürtüldüğü her türlü olayI.

VEJETASYON: Bir bölgedeki bitki topluluğunun meydana getirdiği örtü.

VENÜS: Çoban yıldızı.

VERİMLİ: İyi ürün alınan tarla.

VERSAN: Bir bölgenin, her hangi bir yana doğru eğikliğini, o yana doğru olan akma yeri.

VERTİSOL: Kilce zengin yağışlı dönemlerde bünyesine su alarak şişen kurak dönemlerde ise suyunun buharlaşması ile derin yarıklar şeklinde çatlayan toprak.

VAKLÜZ: Karstik arazide görülen kaynak.

VOLKAN: Magmanın yer yüzüne çıkması ile oluşmuş koni şeklindeki yanardağ.

VOLKAN BACASI: Magmanın yeryüzüne ulaşıncaya kadar geçtiği yol.

VOLKAN KONİSİ: Lav, kül, volkan bombası gibi volkanik maddelerin üst üste yığılması ile oluşan koni biçimli yükselti.

VOLKAN KÜKÜ: Gaz püskürmeleri sırasında oluşan, basınçlı volkan bacasından çıkan küçük taneli malzeme.

VOLKANİK GÖL: Volkanik patlamalar ile oluşan çanakcıklardaki birikintiler.

VOLT: Potansiyel fark.

VOLTMETRE: Potansiyel farkı ölçen alet.

-Y-

YAĞIŞ REJİMİ: Yağışların bir yıl boyunca mevsimlere veya aylara göre dağılışı.

YENİAY: Ay ın dünyadan görülen yüzünün tümüyle karanlık olması.

YOĞUNLAŞMA: Su buharının sıvıya dönüşme süreci.

YÖRÜNGE: Bir gökcisminin başka bir gök cisminin çevresinde dolanırken izlediği yol.

YABANCIL: İnsan bakımı yönünden ve yetiştirmeden uzak kalmış bitki ve insana alışmamış hayvan.

YAĞIŞ: Havadaki su buharının yoğunlaşmadan sonra, gerek sıvı, gerek katı olarak yeryüzüne düşmesi olayı.

YAMAÇ: Yeryüzündeki eğimli yüzeyler.

YAĞLI BİTKİLER: Yağ elde edilen, bunun için yetiştirilen bitkiler.

YAĞMUR: Bulutların su damlacıkları birbirine bilişerek havanın dayanmasını yenecek kadar büyüyünce düşmeye başlar, böylece yağmur belirmiş olur.

YAKIT: Isı elde etmek için evlerde ya da çalışma yerlerinde, fabrikalarda yakılan maddeler.

YALINOVA: Çöllerde görülen, aşınmaların İleri gittiği düzce, fakat çok yeri kaya olan düzlükler.

YALITKAN:  Ses, ısı ve elektriği iletmeyen.

YALIYAR: Falez.

YAMAÇ BUZULU: İkinci dereceden ve İyi gelişmemiş buzul.

YANARDAĞ: Yeryüzüne çıktığı yerde oluşan dağ.

YANARDAĞ DEPREMİ: Yanardağların belirmesi sırasında, yer kabuğunda görülen, sezilen sarsıntı.

YANARDAĞ KÜLÜ: Yanardağların yakın ve uzak çevrelerine fırlattıkları ince, katı parçacıklar.

YANARDAĞ PATLAMASI: Yanardağların patlar şekilde canlılık göstermeleri olayı.

YAPAĞI: Koyun yünü..

YAPAY SET GÖLÜ: Akarsu vadisinin önünün yapay bir setle kapatılması ile oluşan baraj gölleri.

YAPRAK: Gelişmiş bitkilerde görülen bir bitki organı.

YAR: Deniz, göl kıyılarında, dimdik yüksek yerler.

YARDANG: Kil, marn, kumtaşı gibi sert olmayan, kolay aşınabilen taşların süpürülmüş inden doğmuş İnce uzun yarıntı.

YARI ALPİN ÇAYIR: Bazı bozkır bitkilerinin bulunduğu ve yaz sonunda kuruyan ot topluluğu.

YARIMADA: Üç tarafı sularla çevrili denize doğru sokulmuş kara parçası.

YARIMKÜRE: Yer yuvarlağının yarısı. Kuzey yarımküresi, güney yarımküresi.

YAYLA: Yaz döneminde ha otlatmak, tarım yapmak ya da dinlenmek üzere çevresine göre yüksek yerlerde yapılan geçici yerleşmeler.

YEL:Rüzgar.

YENGEÇ DÖNENCESİ: Kuzey Yarım Kürede Ekvatorun 23 kuzeyinden geçen enlem dairesi.

YONCA: Yem bitkisi olarak kullanılın bir tür bitki.

YOĞUNLAŞMA: Buharın sıvıya dönüşmesi. Bir maddenin gaz durumundan sıvı, ya da katı duruma geçişi.

-Z-

ZEMHERİ:Kara kış.

ZOOLOJİ: Hayvanları bütün yönleriyle inceleyen bilim dalı.

ZİBİL: Gübre.